معرفی کتاب

باز هم اثری دیگر ازکتابدارو پژوهشگر اسناد تاریخی؛ سرکار خانم قاضیها مدیر پرتلاش وخوبم در دورانی که تهران بودم : 

گزارش شکارهای ناصرالدین شاه قاجار

(  محرم 1279ـ ذیحجه  1281  )

تصحیح و پژوهش: فاطمه قاضیها

1390  خورشیدی

سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی

گالینگور.465ص، مقدمه، تاریخچه ،تصاویر  اسناد ، منابع ومآخذ ، نمایه‌ها،تصاویر

کتاب حاضرحاوی خاطراتِ شکار شخصی است، که مدت پنجاه سال بر مقدرات این مُلک و ملت حاکم بوده  و آنچه بیش از هر چیز از خود برجای  گذاشته  دستخط‌ها و خاطراتی است که نقل کرده است، تا تاریخ بهتر  بتواند  در مورد او قضاوت کند.

مطالب کتاب به ترتیب عبارتند از: فهرست مطالب، مقدمه استاد انوار، مقدمه مؤلف،  وچهار فصل که اولین فصل آن به تاریخچه شکارهای شاهانه در ایران اختصاص یافته و 57 صفحه کتاب را دربر می‌گیرد(صص30-87). سپس متن اصلی کتاب، شامل فصل‌های، دوم، سوم، و چهارم حاوی متن تصحیح شده دستخط شخص ناصرالدین شاه است، که در پایان هر فصل 8 برگ از نمونه دستخط ناصرالدین شاه مربوط به همان فصل کلیشه شده است.

بعداز متن اصلی و تصویر نمونه اسناد، منابع و مآخذ مورد استفاده در کتاب (صفحات 367 الی 376 ) حاوی ارجاعات تاریخچه و همچنین پانویس‌هایی که جهت روشن شدن مطالب و دستنویس‌های ناصرالدین شاه درذیل مطالب مربوط اضافه شده ، اعم از سند، کتاب ، مقاله ، و منابع الکترونیکی، سپس " ازصفحه 378 الی 382 " برخی از اصطلاحات شکار" به اضافه معانی آنهادرج شده است.

بخش بعدی کتا ب نمایه‌هاست، نمایه‌های مطالب کتاب در46 صفحه تنظیم شده، که عبارتست از: نمایه اشخاص، نمایه اماکن، نمایه جانوران، نمایه مشاغل درباری، نمایه بازی‌ها، و نهایتاً مواردی که ذیل هیچ یک از عناوینِ نمایه‌های مزبورقرار نمی‌گرفت ، تحت "نمایه متفرقه " تنظیم گردید. (صص383 الی 429 ).

آخرین بخش کتاب تصاویراست که حاوی 54 قطعه تصویر از ناصرالدین شاه  واطرافیانش  درسال‌های مختلف می‌باشد که اکثریت آنها مربوط به شکاراست و از آلبوم خانه کاخ گلستان به دست آمده است.

   درمور د تاریخچه شکارهای شاهانه مؤلف حتی‌المقدور تلاش کرده به طور اجمالی به شرح  روش شکار فرمانروایان ایران از زمان ورود آریایی‌ها به ایران تازمان ناصرالدین شاه بپردازد وبه فراخور داستان‌ها ویا افسانه‌هایی که درین  ارتباط به صورت نظم ویا نثرنقل شده ارائه داده است.

 متن اصلی کتاب حاوی  قدیمی‌ترین خاطراتی است که از ناصرالدین شاه منتشر شده، چنانچه از تاریخ 14 محرم1279 ( سی و دو سالگی ناصرالدین شاه) ،شروع  می‌شود و با عزیمت از سلطنت‌آباد به عزم ییلاق شهرستانک از راه کوه البرز آغاز می‌گردد وبه قول خودش به تفصیل شکارهایی که شده و سایر مواردی که پیش آمده می‌پردازد. و متن تصحیح شده در  تاریخ27 ذیحجه 1281 قمری با مراجعت ناصرالدین شاه به سلطنت آبادبه پایان می‌رسد.

جاهای  اصلی که در آنجا ها  به شرح ماجراهای شکار و تفریح پرداخته عبارتند از :

شهرستانک، دونا، کجور و کنار دریا، بلده، کن، جاجرود، دوشان تپه، مسیله  گلندوک  (یا به قول خودش گلهند ونک )، شکر آب، کلاردشت و بعضاً تهران یا به قول خودش دارالخلافه که آمد و شد ناصرالدین شاه طی سه سالی که مربوط به این کتاب است در مناطق فوق تکرار می‌شود.

ضمن مطالعه وبررسی، متن اصلی کتاب ( فصل‌های 2 و3 و 4) آنچه بیشتر از هر چیز جلب توجه می‌کند این نکته است که  ناصرالدین شاه در ارتباط با جغرافیای تاریخی و زیست محیطی اطلاعات بسیار ارزنده‌ای بدست می‌دهد، از هر جا که گذر کرده، از دشت و باغ، دره و کوه و آبادی، امامزاده و روستاهای کوچک و غیره همه را به بهترین وجهی توصیف کرده و افرادی را که دیده و یا ملاقات کرده، لباس و چهره و طرز سخن گفتن آنها را به خوبی وصف نموده است. همچنین، اشاره به انواع پرنده‌های شکاری و پستاندارانی که در آن زمان در زیستگاه‌ها به سر می‌برده‌اند و بعضاً توسط وی و همراهانش شکار  و شاید امروزه منقرض شده باشند از دیگر مطالب با ارزش در این مجموعه است. که به نحو مطلوب تصحیح و توضیحات لازم درپانویس درج شده است. بنابراین این کتاب برای محققین جغرافیا و محیط زیست نیز اثری نادر و با ارزش محسوب می‌شود. نیز بعضی مطالب راجع به هرزگی‌های آن زمان و دربار وجود دارد که خوانندة گرامی طی مطالعه کتاب به آنها برخورد خواهد کرد.